ΑΠΛΕΣ (;) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

ΠΗΓΗ: ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Μέσα από 11 ερωτήσεις, θα επιχειρήσουμε να δώσουμε απαντήσεις για την τρέχουσα χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση και να διακρίνουμε το «από πού και πόσο κινδυνεύουμε». Καθώς επίσης και «τι μέλλει γενέσθαι».

1) Πώς ξεκίνησε η κρίση;

Αφορμή στάθηκαν τα απλόχερα (ενυπόθηκα) στεγαστικά δάνεια, αποτέλεσμα και των εξαιρετικά χαμηλών επιτοκίων που διατηρήθηκαν για πολλά έτη. Η δόση του δανείου είχε εξισωθεί με το ενοίκιο και οι πολίτες, χωρίς πολύ ρίσκο, κατέφυγαν στον δανεισμό, έστω και αν πλήρωναν ένα μεγαλύτερο επιτόκιο (επασφάλιστρο). Στη συνέχεια, με την πρώτη δυσκολία λόγω οικονομικής επιβράδυνσης, εγκατέλειπαν τα σπίτια αδυνατώντας να πληρώσουν τις δόσεις. Τα σπίτια άρχισαν να βγαίνουν μαζικά σε πλειστηριασμούς, συμπαρασύροντας έτσι σε ακόμη χαμηλότερες τιμές τα ακίνητα. Το όλο σχέδιο στηρίχθηκε στην «αρχή» ότι από τα ακίνητα δεν χάνεις. Κάτι που λέγεται ακόμη (;) στην Ελλάδα, την πιο... αμερικανική χώρα της Ευρώπης με ποσοστό ιδιοκτησίας (κατοικιών) λίγο πάνω από το 73%, το οποίο καταγράφεται στις ΗΠΑ. Οι τράπεζες τιτλοποίησαν αυτά τα δάνεια δημιουργώντας τοξικά προϊόντα ώστε να μεταβιβάσουν (και) σε άλλες τράπεζες τον κίνδυνο (διασπορά), αλλά και για να αντλήσουν κεφάλαια προκειμένου να επεκτείνουν την κερδοσκοπία...

Ομως η αιτία της κρίσης είναι ο καπιταλισμός-καζίνο. Η κατάργηση των ελέγχων, η υποχώρηση των ρυθμιστικών αρχών, οι χωρίς όριο τοποθετήσεις και τα στοιχήματα σε μια οικονομία που είχε πλημμυρίσει από ρευστό (χαμηλά επιτόκια γαρ) και απαιτούσε όλο και περισσότερο μεγαλύτερες επιδόσεις.

2) Πώς εκδηλώθηκε η κρίση;

Πλέον οι τράπεζες δεν δανείζουν η μία την άλλη, φοβούμενες ότι δεν θα λάβουν πίσω τα κεφάλαιά τους (ερωτήματα για την αξιοπιστία τους -για το κατά πόσο έχουν εκτεθεί σε τοξικά προϊόντα). Αλλά μη δανεισμός σημαίνει κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος, του αιμοδότη του καπιταλισμού. Τα χρήματα φεύγουν προς τις κεντρικές τράπεζες (για ασφάλεια) απ' όπου δανείζονται πλέον οι εμπορικές τράπεζες. Ταυτόχρονα οι τράπεζες έχουν κλείσει τη στρόφιγγα προς την πελατεία. Δεν χορηγούν δάνεια με την ευκολία τους παρελθόντος, ζητούν περισσότερες διασφαλίσεις και χρεώνουν περισσότερο (υψηλότερα επιτόκια). Αρα η οικονομία οδηγείται σε στασιμότητα. Χάνει την αναπτυξιακή της ορμή.

3) Εχει συμβεί κάτι ανάλογο στο παρελθόν;

Πολλοί τη συγκρίνουν με την κρίση του 1929. Ωστόσο οι διαφορές είναι πολλές. Η τωρινή κρίση δεν πέρασε, ακόμη, στην πραγματική οικονομία. Οι επιχειρήσεις δεν έχουν απούλητα προϊόντα (στοκ) στις αποθήκες (από οικονομική αδυναμία των εργαζομένων-καταναλωτών), η ανεργία δεν ξεπέρασε καν το 5-7%, δεν υπάρχει σήμερα διπολικό, αλλά μονοπολικό σύστημα. Η κρίση στην κτηματαγορά, η μείωση των επιτοκίων και η οικονομική στασιμότητα περισσότερο παραπέμπει στη 18χρονη κρίση της ιαπωνικής οικονομίας. Ωστόσο, όπως πριν από 79 χρόνια στη Ν. Υόρκη, το πραγματικό εισόδημα συνεχώς συρρικνούται, αλλά δεν είχαμε απώλεια καταναλωτικής δύναμης η οποία αντισταθμιζόταν, ώς ένα βαθμό, από τα δάνεια και τις κάρτες (πλαστικό χρήμα). Τώρα που στενεύουν αυτά τα περιθώρια (δανεισμού), η κρίση θα αρχίζει να μοιάζει περισσότερο με αυτήν του '29 καθώς θα μπαίνει στην πραγματική οικονομία.

4) Πώς ξεπεράστηκε εκείνη η κρίση;

Με την πολιτική του Κέινς και του New Deal του Ρούζβελτ. Δηλαδή με δημοσιονομικές πολιτικές υπέρ της ανάπτυξης, την ενίσχυση της ζήτησης, ώστε να αυξηθεί η απασχόληση, και τη μείωση της ψαλίδας των οικονομικών ανισοτήτων.

5) Θα φτάσει η κρίση στην πραγματική οικονομία;

Μοιάζει αναπόδραστη εξέλιξη. Η ζήτηση θα περιοριστεί λόγω μείωσης των δανείων, άρα θα περιοριστεί η κατανάλωση και θα αυξηθεί η ανεργία, προκαλώντας έναν φαύλο κύκλο ύφεσης. Ειδικά για χώρες όπως η Ελλάδα, η οποία στηρίζεται στις υπηρεσίες, τα πράγματα περιγράφονται σαν πιο δύσκολα. Αρκεί κάποιος να σκεφτεί πόσοι Ρώσοι θα έρθουν το καλοκαίρι στα ελληνικά νησιά, πόσοι Ευρωπαίοι και Αμερικανοί θα κλείσουν εν μέσω κρίσης τον προσεχή Ιανουάριο ή Φεβρουάριο ένα δεκαήμερο διακοπών στην Ελλάδα.

6) Ποιο είναι το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας;

Τη στιγμή που θα έπρεπε η κυβέρνηση να ρίξει χρήμα στην αγορά, προκειμένου να αναθερμάνει την οικονομία (δημόσιες δαπάνες, μείωση φορολογίας), τα δημόσια ταμεία είναι άδεια. Οι ρυθμοί ανάπτυξης του 4% και 5% δεν αποδείχτηκαν, για την εληνική κυβέρνηση, ικανοί λόγοι για μείωση του ελλείμματος και περιορισμό του χρέους, ώστε σήμερα να υπάρχει η δυνατότητα αύξησης των δημοσίων επενδύσεων. Αντί αυτών, το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων περικόπτεται, οι φόροι αυξάνουν, η οικονομική πολιτική δεν εμπνέει εμποστοσύνη.

7) Αν στην εγχώρια δημοσιονομική κρίση προστεθεί και η διεθνής οικονομική κρίση, τι θα επιφέρει αυτό;

Εάν μείνει κάτι ανέγγιχτο από την εισαγόμενη χρηματοπιστωτική κρίση, θα έρθει και θα το πνίξει η φοροεπιδρομή. Τη στιγμή που τα εισοδήματα μειώνονται, το Δημόσιο αποσύρεται από την οικονομία και η ανεργία χτυπάει την πόρτα των εργατικών οικογενειών.

8) Τι πρέπει να κάνω τα λεφτά μου;

Σε κάθε κρίση όποιος έχει (μη πληθωριστικό) χρήμα βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση. Η αναμονή μπορεί να διαρκέσει και χρόνια, με νικητές όσους επιδείξουν ιώβεια υπομονή. Βεβαίως, οι μεγάλες επιχειρήσεις έχουν καλή ισορροπία κεφαλαίων.

9) Ποια θα είναι η επόμενη ημέρα;

Οι επιχειρήσεις, και όχι μόνο οι τράπεζες, θα «κοντύνουν». Θα χάσουν και άλλο από την κεφαλαιοποίησή τους, θα περιοριστεί ο κύκλος εργασιών τους. Λόγω της ανεργίας και των χαμηλών μισθών, θα συρρικνωθεί επικίνδυνα το διαθέσιμο εισόδημα προκαλώντας έναν φαύλο κύκλο αρνητικών επιδόσεων στην οικονομία.

10) Πόσο θα διαρκέσει;

Κανείς δεν ξέρει και η «έξοδος» έχει σχέση με το πόσο θα προσβληθεί η πραγματική οικονομία, αλλά και τα εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν προς τούτο. Για παράδειγμα, μόνο με νομισματικές πολιτικές (μείωση επιτοκίων) δεν αντιμετωπίζεται η ύφεση. Πόσο μάλιστα όταν τα επιτόκια είναι ήδη χαμηλά (1,5% στις ΗΠΑ, 3,75% στην Ευρώπη, 0,5% στην Ιαπωνία) και με... μηδενικά επιτόκια δεν υπάρχει τραπεζικό σύστημα, δηλαδή δεν υπάρχει καπιταλισμός. Αρα απαιτούνται και μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής, κάτι που σχεδιάζει ήδη ο Γκόρντον Μπράουν στο Λονδίνο με την πρόταση για στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων με 15 δισ. ευρώ. Αρκεί να γίνει από την αποταμίευση και να μην επιβαρυνθούν και πάλι οι φορολογούμενοι. Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να αναμένει κανείς πραγματικά μέτρα ανάκαμψης πριν από την πάροδο εξαμήνου και την ανάληψη της προεδρεία στις ΗΠΑ από τον νέο πρόεδρο. Εξάλλου και στην κρίση του '29 τα μέτρα ελήφθησαν τέσσερα χρόνια αργότερα, τον Μάρτιο του 1933, από τον νέο τότε πρόεδρο Ρούσβελτ.

11) Μπορούμε να γυρίσουμε στην πραγματική οικονομία;

Δεδομένου ότι θα πληγούν και οι υπηρεσίες, είναι δύσκολη η στροφή, εν μια νυκτί, στην αγροτική παραγωγή και τη βιομηχανία. Πόσο μάλιστα όταν μέσα σε αυτή την καταιγίδα έχει υποστεί την πρώτη (;) ιδεολογική ήττα και ο καπιταλισμός-καζίνο. Και όπως το 1929 ηττήθηκε η (πρώτη) παγκοσμιοποίηση, τώρα θα περάσει κλυδωνισμούς η νέα ηλεκτρονική παγκοσμιοποίηση και, κυρίως, οι ανεξέλεγκτες οικονομικές πράξεις και τα στοιχήματα μέσω Ιντερνετ.